Η ελληνική γεωργία, έχει μπει σε ένα καθοδικό σπιράλ θανάτου. Για την ανάκαμψη του τομέα απαιτούνται άμεσες, ολοκληρωμένες και ριζοσπαστικές διαρθρωτικές αλλαγές, που θα αποτυπωθούν και θα υλοποιηθούν στα πλαίσια ενός πολιτικού και στρατηγικού σχεδιασμού τουλάχιστον εικοσαετίας.
Του Σπύρου Καχριμάνη*
Η απογείωση των τιμών των τροφίμων, «το κίνημα της πατάτας», η ανεργία στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα και το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων, έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, που πιέζει ασφυκτικά το πολιτικό σύστημα. Η υπόθεση «γεωργία - παραγωγή», έχει γίνει το αγαπημένο θέμα των δημόσιων συζητήσεων, όλοι κόπτονται για την αναγκαιότητα αύξησης της παραγωγής και, όντας απροετοίμαστοι, ακολουθούν την εύκολη πολιτική πρακτική των συνθημάτων, της αοριστολογίας και των αποσπασματικών -δήθεν καινοτόμων- ιδεών.
Προωθούν με αυτό το τρόπο μια εικονική προοπτική, ότι, δήθεν, ξαφνικά, η Ελλάδα θα επιστρέψει στην παραγωγή, ότι η γεωργία θα απορροφήσει όλους τους χειμαζόμενους πολίτες των αστικών κέντρων και ότι η ανεργία στον αστικό χώρο είναι ένα κακό όνειρο που θα τελειώσει μόλις ο κόσμος ξεχυθεί στους κάμπους και στα βουνά. Το έργο ολοκληρώνεται με τους «αετονύχηδες συμβούλους» που πουλάνε ελπίδα, παραγωγές και όνειρα, αλλά κανένας δεν έκανε μια στοιχειώδη έρευνα αγοράς και κανένας δεν ανέλυσε ποτέ τις πραγματικές συνθήκες που βιώνουν αυτοί που σήμερα καλούνται να «επενδύσουν» τους υλικούς και ψυχικούς τους πόρους στον αγροτικό τομέα.
Με τις προσδοκίες που καλλιεργούνται, σε λίγο, όλοι θα πρέπει να τρώμε καθημερινά σαλιγκάρια μαζί με διάφορα άλλα απίθανα προϊόντα για να απορροφηθούν οι παραγωγές που προωθούνται μετά μανίας ως «καινοτόμες».
Όμως, η πραγματικότητα στην Ελληνική γεωργία είναι ζοφερή. Όχι μόνο δεν μπορεί να απορροφήσει νέους απασχολούμενους, αλλά εξοντώνει με καταιγιστικούς ρυθμούς και τους είδη υπάρχοντες γεωργούς. Και ο λόγος είναι ένας και μοναδικός. Δεν έγινε ποτέ και από κανέναν ολοκληρωμένος σχεδιασμός, με αποτέλεσμα, το γεωργικό σύστημα της χώρας να διαλυθεί με όλη τη σημασία της έννοιας.
Επιχειρείτε, λοιπόν, στο παρόν κείμενο, μια συνοπτική, αλλά ολοκληρωμένη προσέγγιση των αιτίων - προβλημάτων καθώς και των αλλαγών-πολιτικών που απαιτούνται για την ανασυγκρότηση του γεωργικού τομέα. Μια ανασυγκρότηση η οποία πρέπει να γνωρίζουμε ότι θα είναι δύσκολη, επίπονη και χρονοβόρος. Ο σκοπός του άρθρου είναι διττός. Αφενός πρέπει να γνωρίζουν την πραγματικότητα όσοι σκέπτονται να εμπλακούν στον γεωργικό τομέα και να μην παρασύρονται από τις σειρήνες που τους τάζουν λαγούς με πετραχήλια. Αφετέρου πρέπει να αλλάξει η θεματολογία της δημόσιας-πολιτικής συζήτησης για την Ελληνική γεωργία, να φύγει από τις ευχές, τα «πρέπει» και τα «θα» και να περάσει στο «Tι-Γιατί-Ποιος-Πώς-Πότε».
Η πραγματικότητα στην Ελληνική γεωργία.
Η Ελληνική γεωργία έχει διαφορετικά προβλήματα (αίτια) ανά κλάδο, τομέα και προϊόν. Σε ορισμένα προϊόντα υπάρχει, πράγματι, έλλειμμα παραγωγής (π.χ. γαλακτοκομικά), σε ορισμένα, όχι. Το πραγματικό όμως πρόβλημα σε όλα, είναι στην παραγωγικότητα και στην ανταγωνιστικότητα. Προκειμένου να σχεδιαστεί μια ολοκληρωμένη πολιτική και στρατηγική πρόταση, πρέπει να ερευνηθεί η διαθεσιμότητα ή όχι των θεμελιωδών συντελεστών της παραγωγής. Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνονται οι βασικοί συντελεστές παραγωγής και τι εννοούμε με τον καθένα στην γεωργία.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
|
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ Σ.Π. ΣΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ
|
ΕΔΑΦΟΣ
|
ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ
ΝΕΡΟ
|
ΕΡΓΑΣΙΑ
|
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ=ΓΝΩΣΗ
ΤΕΧΝΙΚΗ=ΕΜΕΙΡΙΑ
ΧΕΙΡΟΝΑΚΤΙΚΗ
|
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
|
ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ
(Νερό, δίκτυα μεταφορών...)
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ
|
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
|
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΘΕΣΜΟΙ
(Επιμελητήρια, συνεταιρισμοί,
clusters...)
|
Στον σχεδιασμό γεωργικής πολιτικής οι συντελεστές της παραγωγής είναι θεμελιώδεις προϋποθέσεις και απαιτείται η εξασφάλισή τους ως σύνολο. Δεν μπορούμε δηλαδή να προχωρήσουμε αν λείπει έστω και ένας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην ουσία, η γεωργική πολιτική είναι το μίγμα των συντελεστών γεωργικής παραγωγής (κάτι σαν το μίγμα μάρκετινγκ). Ας τους δούμε στην ελληνική περίπτωση.
Συντελεστής παραγωγής «ΕΔΑΦΟΣ»
Με τον όρο αυτό εννοούμε τους φυσικούς πόρους οι οποίοι έχουν διαφορετική έννοια σε κάθε κλάδο της οικονομίας. Διαφορετικά ορίζεται ο συντελεστής «έδαφος» π.χ. στον τουρισμό, διαφορετικά στη βιομηχανία και διαφορετικά στη γεωργία.
Στη γεωργία ο συντελεστής παραγωγής "ΕΔΑΦΟΣ" απαρτίζεται από δύο συστατικά που είναι:
α) η γόνιμη γεωργική γη και
β) το νερό.
Ως «γεωργική γη» εννοούμε το έδαφος το οποίο, α) αφενός διαθέτει παραγωγικά χαρακτηριστικά (γονιμότητα) και β) έχει ορισθεί ως «γεωργική γη» με βάση την εθνική χωροταξική νομοθεσία. Όσον αφορά την γονιμότητα του εδάφους, πρέπει να γνωρίζουμε οτι έχει μειωθεί δραματικά από την εντατική χρήση αγροχημικών και την απομάκρυνση των οργανικών υλικών από την ύπαιθρο και αυτό δεν είναι μια απλή υπόθεση. Αυτό που σχηματικά ονομάζεται «ποιοτική γεωργία», απαιτεί την ανάκτηση της γονιμότητας των γεωργικών εδαφών και αντιλαμβάνεται με αυτό κάποιος, πόσο σύνθετη αρχίζει να γίνεται η υπόθεση.
Όσο
για τη χωροταξική οριοθέτηση των γεωργικών γαιών και αυτή δεν υφίσταται, διότι, ως γνωστόν, σχετική νομοθεσία στην χώρα δεν υπάρχει. Όλα σχεδόν τα εδάφη της Ελληνικής υπαίθρου είναι, ταυτόχρονα, εν δυνάμει αγροτικά, αλλά και βιομηχανικά/βιοτεχνικά και οικιστικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η αξία της γης -για αγορά ή ενοικίαση- να διαμορφώνεται με τις ανώτερες κατά περίπτωση τιμές και κάποιος που θέλει να αποκτήσει πρόσβαση σε γεωργική γη να μην έχει αυτή τη δυνατότητα. Σε όλες τις χώρες που έχουν γεωργία, η γεωργική γη είναι διακριτή οντότητα χωροταξικά, φορολογικά και ιδιοκτησιακά (μεταβίβαση γεωργική γης μόνο σε γεωργούς, τράπεζες γεωργικής γης, μη κατάτμηση κ.λπ.).
Ο
υπο-συντελεστής «νερό», είναι το πλέον σημαντικό και θεμελιώδες έλλειμμα της Ελληνικής γεωργίας. και όταν αναφέρουμε «νερό», εννοούμε βέβαια καλής ποιότητας και σε επάρκεια. Νερό, βέβαια, η χώρα διαθέτει, αλλά το αφήνουν οι πολιτικοί και το κράτος να οδηγείται στη θάλασσα!. Τεράστιες γεωργικές εκτάσεις και χιλιάδες γεωργοί έχουν παροπλιστεί, καθώς το κράτος τους έχει αφαιρέσει την πρόσβαση στον κρίσιμο αυτό συντελεστή της παραγωγής. Η ιστορία θα καταγράψει αυτήν την πολιτική των κυβερνήσεων των τελευταίων 40 ετών, σαν ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της χώρας. Αν υπήρχε διαθέσιμο (24 ωρες/365 ημέρες) και καλής ποιότητας νερό στην Ελληνική ύπαιθρο, η εικόνα της Ελληνικής γεωργίας θα ήταν πολύ διαφορετική.
Συντελεστής παραγωγής «ΕΡΓΑΣΙΑ»
Η εργασία στη γεωργία αναλύεται σε τρεις κατηγορίες:
α) Την πνευματική,
β) την τεχνική και
γ) την αμιγώς χειρωνακτική.
Η γεωργική δραστηριότητα είναι εντάσεως γνώσης. Η γεωργία είναι κυρίως μια «πνευματική εργασία». Αν αυτό εκλαμβάνεται από κάποιους ως υπερβολικό, απλώς δεν γνωρίζουν τις απαιτήσεις του γεωργικού έργου. Δεν γνωρίζουν ότι ένα μεγάλο εύρος γνωστικών πεδίων συμμετέχουν στην γεωργική παραγωγή, όπως γεωπονία, εδαφολογία, μηχανική, υδραυλική, οικονομικών, διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, μάρκετινγκ, πληροφορικής κ.α. Προϋπόθεση για την επάρκεια του πόρου, είναι να υπάρχει συστηματοποίηση της γνώσης. Δηλαδή ένα ολοκληρωμένο σύστημα γεωργικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης. Οι όροι αυτοί έχουν «παίξει» πολύ σε όλα τα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων. Το αποτέλεσμα όμως είναι η χώρα να παρέχει μηδενικές υπηρεσίες, παρά τα τεράστια ποσά που έχουν δαπανηθεί σε μελέτες, και χειμάζουσες υποδομές.
Η τεχνική εργασία είναι εξίσου σημαντική με την πνευματική και προϋποθέτει βιωματική εμπειρία. Εμπειρική τεχνική γνώση είναι π.χ. το μπόλιασμα των δέντρων, είναι το κλάδεμα, είναι το άρμεγμα, είναι η υποστήριξη του τοκετού των ζώων κ.λπ. Αυτή η εξειδίκευση απαιτεί την μεταβίβαση της γνώσης μέσα από εμπειρικές διαδικασίες. Σε όλες τις σοβαρές χώρες αυτό το ρόλο αναλαμβάνουν επαγγελματίες γεωργοί -που έχουν περάσει ειδικά σεμινάρια- και εκπαιδεύουν τους νέους γεωργούς σε οργανωμένα για το σκοπό αυτό, αγροκτήματα (πρότυπα/εκπαιδευτικά αγροκτήματα) μεταδίδοντας τους την προστιθέμενη αξία της πρακτικής άσκησης που δεν την βρίσκεις στα βιβλία.
Η χειρωνακτική εργασία στη γεωργία είναι και αυτή μια δύσκολη υπόθεση. Η απαξίωση του γεωργικού επαγγέλματος σε συνδυασμό με την έλλειψη νομοθεσίας για τον σαφή ορισμό του γεωργικού εργάτη, έχει αποκλείσει μεγάλο ποσοστό Ελλήνων από το χώρο. Η χειρωνακτική εργασία στην Ελληνική γεωργία, ως γνωστόν, παρέχεται από αλλοδαπούς. Οι περισσότεροι εξ αυτών εργάζονται παράνομα, οπότε αν εφαρμοστεί η νομοθεσία, θα υπάρξει έλλειμμα του συγκεκριμένου ανθρώπινου πόρου. Επιπλέον, μην θεωρούμε ότι η χειρωνακτική εργασία στη γεωργία είναι μειωμένων απαιτήσεων. Ο σύγχρονος γεωργικός εργάτης πρέπει να έχει αντίληψη του έργου στο οποίο συμμετέχει. Κακοί χειρισμοί π.χ. στην συλλογή των καρπών ακυρώνουν τυχόν ορθές καλλιεργητικές πρακτικές και υποβαθμίζουν την ποιότητα των τελικών προϊόντων. Παράλληλα, οι απαιτήσεις για πιστοποίηση της γεωργικής παραγωγής σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, επιβάλλουν την συμμετοχή στις χειρωνακτικές εργασίες αγροτοεργατών που είναι εκπαιδευμένοι γι' αυτό που κάνουν, έχουν πιστοποιητικό υγείας κ.λπ. Υπό τις επικρατούσες συνθήκες τα παραπάνω δεν εκπληρούνται.
Ενδεικτικά μέτρα για την ρύθμιση του θέματος είναι η πιστοποίηση του επαγγέλματος του αγροτοεργάτη, με την έννοια της ύπαρξης μιας στοιχειώδους εκπαίδευσης και ενός πιστοποιητικού υγείας. Αυτό, αυτόματα, θα αναβαθμίσει το χώρο, θα προσελκύσει νέους, θα βελτιώσει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και αυτές με την σειρά τους την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα του κλάδου. Παράλληλα, μια τέτοια πολιτική, θα βελτίωνε σημαντικότατα τη σχέση κόστους/οφέλους των αγροτοεργατών. Αυτή τη στιγμή, η σχέση αυτή είναι ασύμφορη για όλες τις πλευρές. Οι εργάτες γης θεωρούν πως δεν αμείβονται επαρκώς, οι δε εργοδότες καταγράφουν υπερβολικό κόστος σε σχέση με τον διεθνή ανταγωνισμό. Πώς όμως να μην συμβεί αυτό όταν οι αγροτοεργάτες δεν γνωρίζουν τι πρέπει και πώς να το κάνουν ή όταν δεν μπορούν καν να επικοινωνήσουν;
Συντελεστής παραγωγής «ΚΕΦΑΛΑΙΟ»
Οι συντελεστές του «κεφαλαίου» που συμμετέχουν και καθορίζουν το αποτέλεσμα της γεωργικής παραγωγής είναι:
α) Οι πάγιες κρατικές υποδομές και
β) τα επενδυτικά κεφάλαια.
Το τεράστιο έλλειμμα που παρουσιάζουμε σε πάγιες κρατικές υποδομές της γεωργίας αφορά
στα δίκτυα διαχείρισης υδάτων και στις υποδομές μεταφορών των αγροτικών προϊόντων (δίκτυα). Η χώρα μας όφειλε, οφείλει και επιβάλλεται να δημιουργήσει ένα σύγχρονο εθνικό δίκτυο διαχείρισης υδάτων. Προσοχή στους δύο όρους που χρησιμοποιούνται. «Ένα» και «σύγχρονο». Με τον όρο «ένα» καυτηριάζουμε την αποσπασματική εκτέλεση έργων που δεν συνεργάζονται μεταξύ τους. Με τον όρο «σύγχρονο», καυτηριάζουμε το γεγονός ότι ακόμη σχεδιάζονται έργα άρδευσης με ανοικτούς αγωγούς (κανάλια), που η τεχνολογία και η αποδοτικότητά τους είναι παρωχημένη. Στην εποχή της ερημοποίησης, της κλιματικής αλλαγής, της στάγδην άρδευσης, κάποιοι, επιμένουν σε ανοικτά δίκτυα. Όσον αφορά στις υποδομές μεταφοράς, θα υπογραμμίσουμε, ότι, είναι τόσο κρίσιμες, που, εάν η χώρα διέθετε ένα εμπορικό σιδηροδρομικό δίκτυο συνδεδεμένο με την υπόλοιπη Ευρώπη (μαζί με νερό), το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να συνεχίσει να είναι το ίδιο σπάταλο και να έχουμε πλεονασματικό ισολογισμό!. Τόσο απλά.
Καθόλου απλά, όμως, δεν είναι τα πράγματα με
τα τραπεζικά προϊόντα στη γεωργία. Η στρόφιγγες της χρηματοδότησης έχουν κλείσει ούτως ή άλλως για τις παραγωγικές δραστηριότητες στην Ελλάδα, αλλά ειδικά για την γεωργία τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Το να εξασφαλίσει (υγιή) τραπεζικό δανεισμό μια γεωργική επιχείρηση, είναι από τα πιο δυνατά ανέκδοτα που κυκλοφορούν στην ελληνική ύπαιθρο.
Συντελεστής παραγωγής «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
Λένε, ότι το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Έλληνα, δεν το σταματά τίποτα.
Θα συμπληρώσω: Μόνο το Ελληνικό κράτος το κατάφερε.
Η επιχειρηματικότητα, δεν είναι απλώς ένα μίγμα προσωπικών χαρακτηριστικών, ένα μίγμα, δηλαδή, κουλτούρας, γνώσης, αποφασιστικότητας, διορατικότητας, εφευρετικότητας κ.λπ. Αυτά είναι ο σπόρος. Για να βλαστήσει, χρειάζεται και «γόνιμο έδαφος». Αυτό το εξασφαλίζει το κράτος.
Η επιχειρηματικότητα στη χώρα μας είναι επικηρυγμένη. Ιδιαίτερα η γεωργική. Πολλοί φραγμοί είναι κοινοί με τους άλλους κλάδους της οικονομίας, όπως είναι η πολυνομία, το ασταθές και εχθρικό φορολογικό σύστημα, η δημόσια διοίκηση κ.λπ.Όμως, η γεωργική επιχειρηματικότητα δεν είναι απλώς επικηρυγμένη στη χώρας μας. Είναι παντελώς αποκλεισμένη και ακρωτηριασμένη. Ορισμένα παραδείγματα που δεν είναι ευρέως γνωστά, καθώς κανένα κόμμα και κανένα Μέσο δεν προβάλλει, το επιβεβαιώνουν.
Ας υποθέσουμε ότι θέλει κάποιος να ασκήσει το γεωργικό επάγγελμα. Ας υποθέσουμε ότι έχει γη και κεφάλαια (ανέκδοτο). Τι πρέπει να κάνει; Έναρξη επαγγέλματος και ασφάλιση στον Οργανισμό Γεωργικών Ασφαλίσεων (Ο.Γ.Α.). Λάθος!
Δεν υπάρχει καμία διαδικασία έναρξης γεωργικού επαγγέλματος στη χώρα μας και ο Ο.Γ.Α. σε ασφαλίζει μόνο εάν έχεις ήδη γεωργική παραγωγή και μετά από 12 έως 18 μήνες από την έναρξη της δραστηριότητας. Σωστά διαβάσατε. Αν ένας πολίτης ξεκινήσει να ασχολείται με την γεωργία, ο ΟΓΑ δεν τον ασφαλίζει, παρά μόνο όταν θα εμφανίσει γεωργικό εισόδημα! Δηλαδή, κατά το πρώτο και κρίσιμο στάδιο της εγκατάστασης του νέου επιχειρηματία στη γεωργία, είναι ανασφάλιστος. Αν τώρα ο ενδιαφερόμενος θέλει να ασχοληθεί με την κτηνοτροφία και θέλει να κατασκευάσει ένα στάβλο, τότε, θα πρέπει να περιμένει από 12 έως 18 μήνες για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων. Πλείστα τέτοια παραδείγματα επιβεβαιώνουν το άγονο επιχειρηματικά περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί στην ελληνική γεωργία.
Μια υποκατηγορία του συντελεστή «επιχειρηματικότητα» στη γεωργία είναι και οι θεσμοί. Θα αρκεστούμε σε ένα μόνο που είναι ο πλέον κρίσιμος για τη γεωργία. Τους συνεταιρισμούς. Το εργαλείο με το οποίο όλος ο σύγχρονος κόσμος ασκεί γεωργική επιχειρηματικότητα. Το θεσμό που θα έπρεπε να έχουμε διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού. Το θεσμό που εξασφαλίζει:
-Αύξηση διαπραγματευτικής δύναμης.
-Οικονομίες κλίμακας.
-Επικοινωνία και συνεργασία.
-Εκπαίδευση.
-Δυνατότητα πρόσβασης στα «αδιαίρετα» μέσα παραγωγής, δηλαδή παρέχει στους μικρούς γεωργούς την δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε γεωργικό εξοπλισμό που ο καθένας ξεχωριστά δεν μπορεί να αποκτήσει λόγω κόστους.
Ως γνωστόν, ο θεσμός των γεωργικών συνεταιρισμών στη χώρα έχει διαλυθεί...
Συντελεστές και διαδικασίες αλλαγών.
Είναι προφανές πώς η Ελληνική γεωργία, έχει μπει σε ένα καθοδικό σπιράλ θανάτου. Οι καλές προθέσεις και τα ευχολόγια επιτείνουν την κατάρρευση και επιταχύνουν την αποσύνθεση όσων υγειών πόρων έχουν απομείνει.
Δεν υπάρχουν περιθώρια για κορόνες και συνθήματα. Ο δρόμος είναι ένας. Απαιτούνται ολοκληρωμένες (και όχι αποσπασματικές) ριζοσπαστικές διαρθρωτικές αλλαγές, που θα αποτυπωθούν και θα υλοποιηθούν στα πλαίσια ενός πολιτικού και στρατηγικού σχεδιασμού, τουλάχιστον εικοσαετίας.
Η λύση βρίσκεται στην ταυτόχρονη ρύθμιση, των παρακάτω ζητημάτων:
Γνώση - Υδάτινοι πόροι - Θεσμοί - Χρηματοδότηση - Νομοθεσία - Χωροταξικό - ρόλος Δημοσίου.
Γνώση: Άμεση οργάνωση, παροχή και πιστοποίηση, με αποτελεσματικό τρόπο (μεταφορά εμπειρίας), όλου του φάσματος γεωργικών γνώσεων σε μία επιλεγμένη ομάδα γεωργών ανά περιοχή (αρχικά). Οι γεωργοί αυτοί σε συνδυασμό με μια σειρά πρόσθετα κίνητρα, θα λειτουργήσουν σαν εμπροσθοφυλακή αλλαγής νοοτροπίας μέσα από το παράδειγμά τους. Στα πλαίσια της εκπαίδευσής τους θα είναι και ο σχεδιασμός βιώσιμων γεωργικών επιχειρήσεων, στις οποίες την ευθύνη καλής λειτουργίας, για ένα διάστημα και έως ότου «καλιμπραριστεί» το σύστημα, θα έχει και η δημόσια διοίκηση (διοικητική συνυπευθυνότητα).
Υδάτινοι πόροι: Εθνικό σχέδιο διαχείρισης υδάτινων πόρων με βάση τις αρχές: α) Ούτε σταγόνα νερού στη θάλασσα, β) σύγχρονο δίκτυο κλειστών αγωγών μεταφέρει και παρέχει (συνεχώς) άριστης ποιότητας νερό σε κάθε αγρόκτημα της χώρας.
Θεσμοί: Πλήρης αναμόρφωση του θεσμού των αγροτικών συνεταιρισμών και υποχρεωτική εκπαίδευση των στελεχών διοίκησης. Υποστήριξη της δημιουργίας πιλοτικών αγροτικών συνεταιρισμών μέσω της μεταφοράς καλών παραδειγμάτων από το εξωτερικό. Δημιουργία εθνικής ομάδας καθοδήγησης (mentroring). Εξυγίανση της αγοράς τροφίμων.
Χρηματοδότηση: Εγκαθίδρυση ενός αποτελεσματικού συστήματος χρηματοδότησης αγροτικών επενδύσεων.
Νομοθεσία: Κωδικοποίηση αγροτικής νομοθεσίας. Ανάληψη από την διοίκηση πάσης φύσεως διοικητικών διαδικασιών. Θεσμοθέτηση μόνιμης αρχής επικαιροποίησης και βελτίωσης αγροτικής νομοθεσίας.
Χωροταξικό: Ορισμός περιοχών γεωργικής γης. Τράπεζα γης. Κίνητρα μεγέθυνσης - αντικίνητρα κατάτμησης, αγροτικής γης.
Δημόσια διοίκηση: Νέο οργανόγραμμα κατά τα διεθνή πρότυπα. Άμεση σύνδεση κάθε διοικητικού τομέα με τον αντίστοιχο παραγωγικό κλάδο. Αξιολόγηση και σύνδεση αμοιβών των δημοσίων υπαλλήλων κάθε διοικητικού τομέα με βάση τα ετήσια αποτελέσματα του κλάδου στον οποίο αναφέρεται.
Όσον αφορά στη διαδικασία που πρέπει να ακολουθεί για την αλλαγή, θα επανέλθουμε στα αρχικά ερωτήματα: «Tι-Γιατί-Ποιος-Πώς-Πότε» Η διαδικασία πρέπει να απαντά με σαφήνεια σε όλα εξ αυτών με τον εξής -σχηματικά- τρόπο:
ΤΙ; Σε ποιες αγορές απευθυνόμαστε; Τι θέλουμε να παράγουμε συγκεκριμένα; (ποσότητες, ποιότητες, χαρακτηριστικά...)
ΓΙΑΤΙ; Γιατί «αυτό το προϊόν» και όχι το «άλλο»;
ΠΟΙΟΣ; Ποιος θα το παράγει; Ποιος ο ρόλος του κράτους;
ΠΩΣ; Πώς θα το παράγουμε; Με ποια γνώση, μέσα, χωράφια, νερό; Πως θα το πουλήσουμε;
ΠΟΤΕ; Πότε θα γίνει η Α ενέργεια; Πότε η Β κ.λπ.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να μην μοιάζουν εύκολα είναι όμως χτισμένα πάνω στα απλά και στοιχειώδη ερωτήματα που κανένας πολιτικός μέχρι σήμερα δεν έχει απαντήσει, ή μάλλον δεν έχει θέσει!
Όμως, αν θέλουμε να ξαναβάλουμε μπροστά την παραγωγική μηχανή, οφείλουμε να το πράξουμε με αυτό τον τρόπο. Όλα τα άλλα είναι επικίνδυνοι πειραματισμοί. Και μην ξεχνάμε, η πείνα δεν είναι «πρό», είναι εντός των πυλών.
Άργος 8/6/2012
* Ο Σπύρος Καχριμάνης είναι πρόεδρος του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (www.kaep.gr), πρόσφατα έχει εκδώσει το βιβλίο «ΓΟΝΙΜΗ ΧΩΡΑ-ΑΓΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ» (Εκδόσεις Παπασωτηρίου) - www.agrotikiellada.gr
